Της Μελίνας Μακρίδου, MScΨυχολογία Υγείας,University of Bristol, UK, Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt
Μοναξιά
Όταν μιλάμε για μοναξιά νομίζουμε ότι είναι απλά μία κατάσταση ή ένα συναίσθημα, συνήθως πόνου και κενού. Η μοναξιά είναι και τα δύο, και συναίσθημα και κατάσταση, σε αντίθεση με τον θυμό, την επιθετικότητα και άλλα συναισθήματα .
Μοναξιά νιώθουμε όταν είμαστε μόνοι μας σε ένα δωμάτιο (για να διαβάσουμε, να προετοιμαστούμε για κάτι…),
Μοναξιά νιώθουμε όταν είμαστε διαφορετικοί (ανάμεσα σε άλλες εθνικότητες…) ή όταν είμαστε πολύ καλύτεροι ή πολύ χειρότεροι σε κάποια πράγματα από άλλους . Οι περισσότερες μοναξιές είναι όμορφες…το έχετε σκεφτεί;
Ας πάρουμε τα είδη μοναξιάς: είναι η συναισθηματική (συγκινησιακή) και η κοινωνική μοναξιά. Στις δύο κατηγορίες αυτές θα βρούμε υποκατηγορίες. Έτσι, έχουμε
την κυριολεκτική μοναξιά και την επώδυνη μοναξιά,
την απομόνωση αλλά και την ευεργετική μοναξιά, σαν απάντηση σε όλα τα παραπάνω .
Συγκεκριμένα, η κυριολεκτική μοναξιά είναι μια ουδέτερη κατάσταση κατά την οποία βρισκόμαστε έστω και στιγμιαία κάπου μόνοι μας σωματικά και όχι επικοινωνιακά.
Η επώδυνη μοναξιά είναι η περίπτωση της συναισθηματικής αποστέρησης και νιώθουμε έντονο το συναίσθημα του κενού και την ανάγκη να το εξαλείψουμε. Πρόκειται για μία κατάσταση την οποία κανείς μας δεν επιθυμεί. Για αυτό και κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να το καταφέρουμε.
Η απομόνωση είναι η εκούσια μοναξιά που την χρησιμοποιούμε για τις προσωπικές μας στιγμές, όπως είναι το διάβασμα.
Τέλος, η ευεργετική μοναξιά είναι εκείνη η περίπτωση μοναχικότητας κατά την οποία υπερβαίνω την συνείδηση της κατάστασης της μοναξιάς και απορροφώμαι από την ομορφιά που μπορεί να μου προσφέρει ο καλός χρόνος με τον εαυτό μου.
Ο Winnicott (1896-1971) μίλησε για την μοναξιά. Για την ευεργετική της χροιά. Κατά την ανθρώπινη συναισθηματική ανάπτυξη η μοναξιά είναι το κατώφλι της καλής ωριμότητας. Συνήθως, θέλουμε με το πέρας της παιδικής ηλικίας, να μπορούμε να αισθανθούμε τη δυνατότητα να μείνουμε μόνοι μας. Είναι πολύ νωρίς;
Κι όμως, εκεί ακριβώς που ο μικρός άνθρωπος γνωστικά είναι έτοιμος να ανταπεξέλθει σε διάφορες προκλήσεις, τότε είναι που μπορεί να νιώσει και την ευεργετική μοναξιά. Για να γίνει αυτό, είναι καλό να έχει προετοιμαστεί από βρέφος. Να υπάρχει εμπιστοσύνη και να νιώθει ο ίδιος ότι έχει υπάρξει μόνος. Δίπλα στη μητέρα η οποία αφήνει το βρέφος να είναι μόνο, να κλάψει, να παίξει , να μάθει τα όρια του εαυτού του. Η εμπιστοσύνη είναι το σημαντικότερο στοιχείο .
Ξέρατε ότι η μοναξιά προκύπτει από την αγάπη αλλά και ότι η αγάπη προκύπτει από την μοναξιά ; Κυρίως η επώδυνη μορφή της προκαλεί την συνειδητοποίηση της αγάπης, αλλά και η ύπαρξη της αγάπης δίνει την πιθανότητα της μοναξιάς. Η απώλεια και ο αποχωρισμός είναι αναπόφευκτες καταστάσεις που φέρνουν το τέλος της κάθε σχέσης με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ο χρόνος της κυριολεκτικής μοναξιάς είναι και εκείνος που δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να φτάσει στο εσωτερικό του (πχ, καλλιτέχνες, μόνοι μας στο σπίτι, σε άλλη περιοχή) και να μάθει τον ιδιωτικό του εαυτό.
Ο ιδιωτικός εαυτός: είναι όταν καταφέρνω να δημιουργήσω τείχη γύρω μου ώστε στη δύσκολη στιγμή να μην αποδιοργανωθώ. Όπως η τεχνική που εφάρμοσε στον Αιμίλιο ο Ρουσσό (REST-Reduced Environmental Stimulation Therapy). Μια ψευδο- αυτιστική φάση ώστε να ανακτήσουμε δυνάμεις.
Συνεπώς, όταν νιώθουμε την ανάγκη απομόνωσης, «αυτοεξορίας», αν παίρνουμε ικανοποίηση από το να περνάμε χρόνο με τον εαυτό μας κυρίως, μην ανησυχούμε και προπαντός μην ταμπελοποιούμε την ψυχική μας διάθεση (κατάθλιψη κα). Είναι άμυνα ώστε να ανταπεξέλθουμε σε μια αλλαγή, προσαρμογή, δυσκολία κα.
Ο φόβος της μοναξιάς πηγάζει και από τις κοινωνικές επιταγές και πρότυπα. Μας δημιουργεί άγχος και μας εξαναγκάζει σε σύναψη ή διατήρηση σχέσεων χωρίς νόημα λόγω των κοινωνικών επιταγών. Η μοναξιά, η μόνωση, βοηθούν να μάθω τον εαυτό μου, να ξέρω τα όριά του και να μην αφήσω κανέναν να τα υπερβεί και έτσι να χτίζει καλές σχέσεις.
Ας δούμε κι άλλους τρόπους περιορισμού της μοναξιάς.
Σας βοηθά να ξέρετε ότι δεν είστε οι μόνοι που νιώθετε μόνοι; Πολύ συνάνθρωποι, γείτονες νιώθουν το ίδιο. Αν τους ρωτούσαμε, αν τους πλησιάζαμε θα νιώθαμε καλύτερα. Ας το κάνουμε, λοιπόν. Άλλωστε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξισορροπεί ακόμα και τις σωματικές μας λειτουργίες όταν έχει αναπαραστάσεις καλών κοινωνικών σχέσεων. Με άλλα λόγια, όταν οι άνθρωποι αισθανόμαστε ή είμαστε μόνοι μας, τότε απορρυθμίζεται όλο το βιολογικό-συναισθηματικό ανθρώπινο σύστημα. Η μοναξιά μας πολλές φορές σχετίζεται με τον τρόπο συμπεριφοράς μας.
Οι σύγχρονοι ρυθμοί, οι πολλαπλές κοινωνικές επαφές χωρίς ουσιαστικό χτίσιμο σχέσεων αλλά και οι προσωπικές ιστορίες του καθενός μας είναι αντικειμενικές δυσκολίες για τη μοναξιά που αισθανόμαστε ή ζούμε. Είχατε ποτέ σκεφτεί και τη μητέρα μέσα σε όλα αυτά;……………
Κι όμως, και πάλι η σχέση της μητέρας είναι η πηγή της μοναξιάς. Ένα παιδί που νιώθει ανασφάλεια στη σχέση αυτή φοβάται να μείνει μόνο κι έτσι έχει νυχτερινούς τρόμους και αφυπνίσεις, φόβο στο σκοτάδι αλλά και θλίψη αν μείνει μόνο του ακόμα και πρωινές ώρες.
Η σχέση μητέρας – παιδιού καθορίζει τύπους ανθρώπων όπως :
· Έχουμε το ασφαλές άτομο που θέλει τη σύναψη κοντινών σχέσεων και επιζητά να είναι αρχηγός σε μια ομάδα. Δεν έχει κίνδυνο μοναξιάς γιατί στη σχέση με τη μητέρα παροτρύνθηκε να απομακρυνθεί από εκείνη και να εξερευνήσει.
· Το άτομο που ανησυχεί για το πόσο το εκτιμούν . κινδυνεύει από κύματα μοναξιάς και θέλει τη σταθερότητα στη σχέση αλλιώς νιώθει ανασφαλής. Εδώ, η σχέση με τη μητέρα δεν ήταν πολύ ασφαλής. Κληροδοτήθηκαν μητρικές φοβίες ή και μικρό ενδιαφέρον προς αυτό το παιδί.
· Ο αγχώδης τύπος ανθρώπου, επιθυμεί τη στενή σχέση αλλά δεν εμπιστεύεται εύκολα τους άλλους. Εκτίθεται ιδιαίτερα στη μοναξιά καθώς δεν αφήνει εύκολα να τον πλησιάζουν. Η σχέση με τη μητέρα έκρυβε πολλά διπλά μηνύματα (double bind) όπου το παιδί δεν είχε σαφή εικόνα του εαυτού του. Δεν είχε σταθερή και σφιχτή σχέση.
· Τέλος, έχουμε τον «σκληρό» τύπο ανθρώπου. Εδώ νιώθει άνετα χωρίς στενές σχέσεις και δεν εκφράζει την ανάγκη για πλησίασμα. Συνήθως, η σχέση με τη μητέρα έκρυβε παγίδες και ψυχολογικό φόρτωμα.
Πόσο μοναξιά νιώθουμε τελικά; Θα το βρείτε ανακαλύπτοντας σε ποιο τύπο ανθρώπου ανήκετε. Επίσης, η συχνότητα και η ένταση επίσης δίνουν στοιχεία της σοβαρότητας της μοναξιάς.
Έρευνες (Focus,13.5.03) έδειξαν ότι το 8% των γυναικών και το 3% των αντρών νιώθει συνήθως μόνοι συχνά.
Ας δούμε τρόπους που βιώνουμε τη μοναξιά συνήθως:
1. με οργή, εχθρότητα και εκνευρισμό.
2. με το αίσθημα του να μην νιώθουμε αποδεκτοί, το άγχος, τη σύγχυση, τη θλίψη και την αποθάρρυνση.
3. με εξάντληση και αίσθημα κενού, καθώς γινόμαστε παθητικοί και απόμακροι.
4. την απομόνωση.
Λόγοι μοναξιάς:
Συνήθως πυροδοτείται αυτό το αίσθημα από συνθήκες πιεστικές όπως ένα πένθος, ένας χωρισμός, μια μετακόμιση, μια ασθένειες, το μεγάλωμα ενός παιδιού… σχεδόν σίγουρα η μοναξιά εξαφανίζεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε τη βοήθεια ομάδων υποστήριξης και γενικά να μοιραστούμε το πρόβλημά μας με άλλα άτομα.
Άλλωστε η μοναξιά κινδυνεύει να γίνει μόνιμος τρόπος ζωής αν δεν κινητοποιηθούμε. Υπάρχουν στάδια ανάπτυξης, όπως η εφηβεία, κατά την οποία το πέρασμα από τη μοναξιά είναι σχεδόν αναγκαίο. Το άτομο πρέπει να ανακαλύψει την ταυτότητά του, γεγονός που συχνά επιφέρει μείωση της αφοσίωσης προς τους γονείς και αναζήτηση της αντιπαράθεσης με τους συνομηλίκους. Είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος, κυρίως για τα κορίτσια. Οι κοινές δραστηριότητες με τα παιδιά μας εξαφανίζουν όποιο αίσθημα μοναξιάς.
Ακόμα και η προχωρημένη ηλικία μπορεί να αποτελεί αιτία μόνιμης μοναξιάς, κυρίως όταν χάνονται όλες οι φιλίες μιας ζωής. Οι οίκοι ευγηρίας αλλά και η φροντίδα ενός ζώου δίνει ζωντάνια στον υπερήλικα.
Ας δούμε τέλος, την τεχνολογία. Μέσω υπολογιστών υπάρχει το “self-disclosure”, τη δυνατότητα να μιλάς για τον εαυτό σου, για το πώς νιώθεις, πράγμα που προϋποθέτει στενές σχέσεις. Τα λεγόμενα blogs.
Γενικώς, το να κάνουμε ότι δεν υπάρχει ένα αρνητικό συναίσθημα δεν είναι λύση. Αντιθέτως, το να συνειδητοποιήσουμε την κατάστασή μας, να την αναλύσουμε, να ελέγξουμε τις προσδοκίες μας, να ενεργοποιήσουμε στρατηγικές για να εντοπίσουμε τις λύσεις και στη συνέχεια να δραστηριοποιηθούμε αποτελεί τη κατά-λύση της μοναξιάς μας. Αλλά απαραίτητα εφόδια μας είναι η σκέψη, η επίγνωση των αναγκών μας, αύξηση της κοινωνικής μας δραστηριότητας, αποτίμηση των πραγμάτων που μπορούμε να κάνουμε χωρίς να χάνουμε τις ευκαιρίες.
Ας συνειδητοποιούμε τα συναισθήματά μας. Ας αναγνωρίσουμε τις προσδοκίες μας. Καλύτερα να αποδεχτούμε ότι κάτι δεν μας ταιριάζει σαν φάση ή στάση ζωής παρά να παραιτηθούμε. Οι κοινωνικές σχέσεις, το μοίρασμα και η συνειδητοποίηση είναι το φάρμακο της μοναξιάς μας.
© All rights reserved. YperNoisis 2019
IMPLEMENTED BY E-Resellers