Τα θηλαστικά έχουν καλή αντίληψη της κατεύθυνσης από την οποία προέρχεται ένας ήχος, αλλά το πώς κρίνουμε πόσο μακριά είναι αυτός ο ήχος παρέμενε μυστήριο μέχρι σήμερα. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Κοννέκτικατ αναφέρουν στο τεύχος Απριλίου 2015 του Journal of Neuroscience, ότι η ηχώ και οι διακυμάνσεις στην ένταση του ήχου είναι τα χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούμε για να βγάλουμε συμπέρασμα για την απόσταση που μεσολαβεί ανάμεσα σε εμάς και την πηγή ενός ήχου.

Η έρευνα έχει κατανοήσει εδώ και καιρό τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την κατεύθυνση από την οποία πηγάζει ένας ήχος, αν ο ήχος είναι αριστερά, δεξιά, πάνω, κάτω, πίσω ή μπρος. «Αυτό ανοίγει έναν νέο ορίζοντα. Η τρίτη διάσταση της τοποθεσίας του ήχου μέχρι τώρα μας ήταν άγνωστο πως γίνεται αντιληπτή» λέει ο Duck O. Kim, νευροεπιστήμονας της Σχολής Υγείας του Πανεπιστημίου του Κοννέκτικατ. Όλοι οι φυσικοί ήχοι και η ομιλία, έχουν διακυμάνσεις στην ένταση του ήχου, αυτό που ονομάζουμε διαμόρφωση πλάτους. Οι ερευνητές υποψιάζονταν ότι το εύρος στις διακυμάνσεις της έντασης του ήχου σε συνδυασμό με την απόσβεση αυτού του εύρους διακυμάνσεων που προκαλείται από την ηχώ, είναι το κλειδί για την ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε την απόσταση ενός ήχου από εμάς.

Για να διερευνήσουν αυτή την υπόθεση, χρησιμοποίησαν μικροσκοπικά μικρόφωνα και κατέγραψαν τους ήχους που έφθαναν μέσα στα αυτιά κουνελιών, ενώ οι ερευνητές έπαιζαν ήχους σε διαφορετικές τοποθεσίες. Χρησιμοποίησαν αυτές τις ηχογραφήσεις για να προσομοιώσουν ήχους διαμορφωμένου και αδιαμόρφωτου πλάτους, προερχόμενους από διαφορετικές αποστάσεις από τα κουνέλια. Μετά έπαιξαν τους προσομοιωμένους ήχους στα κουνέλια και κατέγραψαν τα επίπεδα δραστηριότητας των νευρώνων στα κάτω διδύμια, περιοχή του μεσεγκεφάλου που γνωρίζουμε ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίληψη του ήχου.

Όταν το κουνέλι άκουσε τους ήχους, καταγράφηκε μεγαλύτερη δραστηριότητα σε συγκεκριμένα είδη νευρώνων, όταν η ήχος βρισκόταν σε κοντινότερη απόσταση και είχε μεγαλύτερο εύρος διακύμανσης στην έντασή του, δηλαδή όταν υπήρχε μεγαλύτερη διαφορά στο μέγιστο και το ελάχιστο της έντασης του ήχου. Οι αντηχήσεις, η ηχώ, εμφανίζουν την τάση να αποσβένουν τις διακυμάνσεις στην ένταση του ήχου, εξομαλύνοντας τις διαφορές ανάμεσα στην μέγιστη και την ελάχιστη ένταση. Σε σχεδόν κάθε περιβάλλον υπάρχει ηχώ, καθώς ο ήχος αντανακλάται σε αντικείμενα όπως τα δέντρα ή οι τοίχοι, στο έδαφος κλπ. Όσο πιο μακριά βρίσκεται η πηγή ενός ήχου από τον ακροατή, τόσο περισσότερες αντηχήσεις υπάρχουν, με αποτέλεσμα την μεγαλύτερη απόσβεση της διακύμανσης του ήχου. Όπως θα ήταν αναμενόμενο, οι νευρώνες κατέγραψαν όλο και μικρότερη δραστηριότητα, όσο ο ήχος απομακρυνόταν και το εύρος της διακύμανσης της έντασης του ήχου αποσβενόταν όλο και περισσότερο.

Ερευνητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Λούισβιλ, έκανε τα ίδια πειράματα με ήχους διαμορφωμένης διακύμανσης της έντασης σε ανθρώπους εθελοντές και είχε τα ίδια αποτελέσματα: οι άνθρωποι χρειάζονται και τη διακύμανση στην ένταση του ήχου και την αντήχηση για να αντιληφθούν πόσο μακριά βρίσκεται ο ήχος. Χωρίς τη διακύμανση στην ένταση του ήχου κάποιος δεν μπορεί να συμπεράνει πόσο μακριά βρίσκεται αυτός ο ήχος, ούτε και στην περίπτωση που ο ακροατής βρίσκεται εντός ενός ανηχωικού θαλάμου (ειδικό δωμάτιο κατασκευασμένο έτσι ώστε να μην υπάρχουν ανακλάσεις του ήχου). Οι ερευνητές λένε πως αν και η αντήχηση συνήθως θεωρείται κάτι κακό, αφού περιορίζει την ικανότητα να ακούσουμε καθαρά, είναι απαραίτητη και ωφέλιμη ώστε να αναγνωρίσουμε την απόσταση του ήχου, κάτι που ενίοτε είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση.

Το γκονγκ είναι το μουσικό όργανο με τη μεγαλύτερη αντήχηση, τη μεγαλύτερη ηχώ. Πολλοί ακροατές περιγράφουν τον ήχο του γκονγκ ως «Ουράνιο», σαν να προέρχεται από άλλους κόσμους, «συμπαντικό», ενώ έχει ειπωθεί για την εμπειρία της ακρόασης του γκονγκ ακόμη και ότι «ήταν σαν να ανοίγουν οι ουρανοί». Τα αποτελέσματα της έρευνας που παραθέσαμε παραπάνω σε συνδυασμό με την μεγάλη αντήχηση του γκονγκ και τις πολλαπλές αντηχήσεις που συμβαίνουν σε μια θεραπευτική συνεδρία γκονγκ σε κλειστό χώρο, κατά τη διαδικασία που ονομάζουμε ηχωκάθαρση ( γιατί όπως έχουμε ήδη εξηγήσει στη σχετική ανάρτηση, ο ήχος του γκονγκ δεν είναι ο ήχος της κρούσης του επικρουστήρα αλλά η ηχώ της κρούσης), μπορούν να μας οδηγήσουν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα.

Κατά τη συμμετοχή σε μια ηχωκάθαρση, λόγω των πολλαπλών αντηχήσεων των γκονγκ αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τους ήχους, είναι το ακριβώς αντίθετο από την αίσθηση μέσα σε έναν ανηχωικό θάλαμο, στην περίπτωση της ηχωκάθαρσης βρισκόμαστε σε έναν χώρο γεμάτο αντηχήσεις που λόγω της φύσης του γκονγκ περιέχουν και όλες τις ηχητικές συχνότητες. Βρισκόμαστε σε ένα χώρο με πλήρη ήχο και πλήρη αντηχήσεων σε τέτοιο βαθμό ώστε ο εγκέφαλος να μην έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει την απόσταση της πηγής των ήχων.

Σε συνδυασμό με τις απτές κιναισθητικά δονήσεις στο σώμα, κάποιος μπορεί να αντιληφθεί ότι και ο ήχος βρίσκεται μέσα στο σώμα του, μια πρωτόγνωρη αίσθηση που θα στρέψει τη συνείδηση σε μια εσωτερική ενδοσκόπηση. Αν ο εγκέφαλος δεν συνδυάσει την σωματική αίσθηση των δονήσεων με το άκουσμα των ήχων, η μεγάλη αντήχηση του γκονγκ η οποία δημιουργεί μια πολύ ομαλή διακύμανση μεγάλης χρονικής περιόδου στην ένταση του ήχου, μπορεί να δημιουργήσει την αίσθηση στον ακροατή ότι η πηγή του ήχου βρίσκεται πολύ μακριά, απροσδιόριστα μακριά. Αυτή η αίσθηση μπορεί να παρασύρει τη συνείδηση του ακροατή στην προσπάθεια να προσδιορίσει την πηγή του ήχου, στρέφοντας τη συνείδηση σε ένα «εξωτερικό» ταξίδι, ακούγοντας τους ήχους να προέρχονται από το πιο μακρινό σημείο που εμπειρικά οριοθετεί ο εγκέφαλος ως πηγή ήχου, τον ουρανό.

Οι δυο αυτές καταστάσεις κατά τη διάρκεια μιας ηχωκάθαρσης μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ τους. Και στις δυο περιπτώσεις, ενδοσκόπησης και εξωσκόπησης, έχουμε προσδιορισμό πηγής ήχου που δεν διεγείρει νευρώνες σχετικούς με την εγρήγορση για την επιβίωση. Αν ο ήχος προέρχεται από μέσα μας, είναι δικός μας, δεν κινδυνεύουμε από αυτόν. Αν ο ήχος έρχεται από τόσο πολύ μακριά, δεν κινδυνεύουμε από αυτόν. Και το γκονγκ επικαλύπτοντας κάθε ήχο από το περιβάλλον, απενεργοποιεί την εγρήγορση της ακοής ως ένστικτο επιβίωσης που δεν σταματά ακόμη και όταν κοιμόμαστε και έτσι μας οδηγεί σε μια πολύ ιδιαίτερη μορφή βαθιάς χαλάρωσης.
Η συμμετοχή σε μια ηχωκάθαρση είναι μια πρωτόγνωρη εμπειρία.

Ιάσονας Βολάκης
για το Εργαστήρι της Τέχνης των Γκονγκ GongLove ArtLab

Πηγές:
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2015-04/uoc-hwh040115.php
http://www.jneurosci.org/content/35/13/5360
http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1231398401