Άρθρα
Η Κοσμολογία-Οντολογία του Samkhya
Η Κοσμολογία-Οντολογία του Samkhya, είναι το δεύτερο σε σπουδαιότητα, μετά τον Vedanta, ινδικό φιλοσοφικό σύστημα. Η λέξη Samkhya σημαίνει το απαριθμεί και έχει την έννοια ότι απαριθμεί τα πραγματικά στοιχεία που αποτελούν τον εμπειρικό μας κόσμο.
Το Samkhya δέχεται ότι τα πάντα εκπορεύονται από δύο αρχές: τον Purusha και την Prakriti, απο την ένωση η τον χωρισμό των οποίων εξαρτάται η γέννηση ή η διάλυση του κόσμου.
Ο Purusha είναι καθαρό πνεύμα, καθαρή συνείδηση, χωρίς ιδιότητες και κατηγορήματα, χωρίς αρχή και χωρίς τέλος, αμετάβλητος, ανεπηρέαστος, πέρα από τις αισθήσεις, πέρα από τον νου, πέρα από το χώρο, τον χρόνο και την αιτιότητα.
Η Prakriti, που είναι κι αυτή χωρίς αρχή και χωρίς τέλος, αποτελεί το υλικό του Σύμπαντος, τη βάση κάθε αντικειμενικής ύπαρξης, φυσικής και ψυχικής. Είναι η πηγή του κόσμου του γίγνεσθαι, που περιέχει μέσα της όλων όσων υπάρχουν στο Σύμπαν.
Από μόνη της, είναι αδρανής και χωρίς συνείδηση, μα η απλή παρουσία ενός Purusha την ενεργοποιεί. Ας σημειωθεί πως, κατα το Samkhya, δεν υπάρχει ένας μόνο Purusha αλλά απειράριθμοι, ενώ η Prakriti είναι μία, ενιαία για όλο το Σύμπαν. Έτσι ο καθένας από τους απειράριθμους αυτούς Purushas, με την ένωση του με την Prakriti, προκαλεί μια χωριστή δημιουργία από το μέρος της Prakriti και ο σκοπός της φιλοσοφίας είναι να πετύχει την τελική απελευθέρωση του Purusha από τα δεσμά που του δημιουργεί αυτή ή δημιουργία.
Στην ουσία της, η Prakriti είναι η απόλυτα εξισορροπημένη ένωση τριών δυνάμεων, των τριών Gunas: του Sattva, του Rajas και του Tamas. To Sattva ενσωματώνει το στοιχείο της αγνότητας, της ηρεμίας, το στοιχείο της ισορροπίας. Το Rajas ενσωματώνει το στοιχείο της δράσης, του πάθους, της ανησυχίας, το στοιχείο της διατάραξης της ισορροπίας, το στοιχείο της δυναμικότητας. Το Tamas είναι η πηγή της αδράνειας, της παγιότητας, ενσωματώνει το στοιχείο της αντίστασης στη δράση.
Όσο οι τρείς Γκούνας βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία, δεν υπάρχει έκφραση ή εκδήλωση, δεν υπάρχει δημιουργία. Η παρουσία, όμως, ενός Purusha προκαλεί τη διαταραχή αυτής της ισορροπίας. Τότε, οι Γκούνας αρχίζουν την δράση τους, συνδυαζόμενοι μεταξύ τους σε απειράριθμους συνδυασμούς, όπου πότε ο ένας πότε ο άλλος υπερέχει και η δημιουργία του κόσμου των ονομάτων και των μορφών αρχίζει.
Η Κοσμολογία – Οντολογία του Βεδάντα. Την Κοσμολογία Οντολογία του Samkhya την δέχεται κατά ένα μεγάλο μέρος και ο Vedanta, με τη διαφορά ότι, ενώ το Samkhya δέχεται δύο τελικές Πραγματικότητες, ο Βεδάντα δεν παραδέχεται παρά μία και μόνη Πραγματικότητα το Brahman την απόλυτη Ύπαρξη-Συνείδηση-Ευδαιμονία. Το Brahman είναι η πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα Θεότης. Βρίσκεται μέσα σε όλες τις υπάρξεις και μέσα σε όλα τα αντικείμενα. Μέσα στον άνθρωπο όπως και μέσα στο σκουλήκι, μέσα στο φυτό, όπως και μέσα στην πέτρα. Μ’ αυτήν την έννοια, το Brahman αποκαλείτε ο Atman, ο Εαυτός, χωρίς όμως ο όρος αυτός να συνεπάγεται την παραμικρή διαφορά. Ο Atman και το Brahman είναι ένα και το αυτό.
Η Βεδάντα θεωρεί την Πράκριτι, που την αποκαλεί επίσης Μάγια, σαν την δύναμη του Brahman, που η σχέση της με το Brahman είναι σαν την σχέση της θερμότητας με την φωτιά. Η Πράκριτι-Μάγια κρύβει την Πραγματικότητα απο τον άνθρωπο και, στη θέση της, τον κάνει να βλέπει το Σύμπαν των ονομάτων και των μορφών. Τον κάνει να μην θυμάται πως αυτός είναι ο Atman και να ταυτίζεται με τον φαινομενικό εαυτό που οι Γκούνας έφτιαξαν γι’ αυτόν. Όταν ο άνθρωπός μπορέσει να σκίσει το πέπλο της Μάγια, τότε αποκτάει την εμπειρία της Αλήθειας, την εμπειρία του Μπράμαν, την εμπειρία πως αυτός και το Μπράμαν είναι ένα.
Χαρακτηριστικό της Ινδικής σκέψης είναι πως ποτέ δεν ξεχώρισε την φιλοσοφία από την θρησκεία. Μια θρησκεία, όμως, που δεν στηρίζεται πάνω σε ένα δόγμα ή πάνω σε ορισμένους κανόνες πίστεως, μα που έχει για κύριο χαρακτηριστικό την επιδίωξη της άμεσης επαλήθευσης, της άμεσης εμπειρίας, της βιώσης αυτών που αναφέρονται στα ιερά βιβλία.
Το ίδιο όμως και η φιλοσοφία. Η Σανσκριτική λέξη για την φιλοσοφία είναι darshana, που παράγεται απο την ρίζα drish= βλέπω και σημαίνει το βλέπειν. Απ’ αυτό μπορεί κανείς να καταλάβει πως η Ινδική Φιλοσοφία δεν συνιστάται απλός απο μεταφυσικές θεωρίες και συλλογισμούς, αλλά είναι θεμελιωμένη στην άμεση αντίληψη.
Θεός και ψυχή θεωρούνται, όχι σαν έννοιες θεωρητικές και προβληματικές, όπως στην δυτική φιλοσοφία, αλλά σαν πράγματα που μπορεί να γίνουν άμεσα γνωστά. Σκοπός της φιλοσοφίας είναι να καταστήσει τον άνθρωπο ικανό να δει την Αλήθεια άμεσα. Για τους Ινδούς η φιλοσοφία δεν είναι μια απλή επιδίωξη κάποιου αφηρημένου ιδανικού, αλλά η άμεση αντίληψη, η βίωση της Αλήθειας και η άμεση αντίληψη της Πραγματικότητας.
Σε αντίθεση με την δυτική φιλοσοφία. Η άμεση αντίληψη είναι η πηγή απ’ όπου αναβλύζει κάθε ινδική φιλοσοφική σκέψη. Πρέπει, όμως να τονιστεί πως αυτή η άμεση αντίληψη δεν είναι των αισθήσεων ούτε κι έχει καμία σχέση με τις λειτουργίες του ή των συναισθημάτων, μα είναι υπεραισθησιακή, υπερβατική, κάτι που δεν μπορεί να περιγραφεί ή να εξηγηθεί, γιατί βρίσκεται έξω από τις κατηγορίες τις νόησης μας, έξω από τις ιδέες και παραστάσεις που αποτελούν το πλαίσιο, μέσα στο οποίο λειτουργεί ο ανθρώπινος νους.
Η Ινδική ψυχολογία, εκτός από τις γνωστές τρείς καταστάσεις της συνείδησης – εγρήγορση, ύπνος με όνειρα, βαθύς ύπνος χωρίς όνειρα – παραδέχεται και μία τέταρτη (turiya), την υπερβατική κατάσταση που είναι επίσης γνωστή σαν Samadhi και που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν η Καθαρή Συνείδηση.
Σαν φτάσει κανείς σ’ αυτήν την υπερσυνειδησιακή κατάσταση, όταν, έπειτα από κατάλληλη άσκηση, μπορέσει να ξεπεράσει τους περιορισμούς του σώματος, του νου και των αισθήσεων, τότε αποκτά την άμεση αντίληψη της Πραγματικότητας.
Ας προστεθεί ότι η Ινδική σκέψη παρήγαγε πιο λεπτούς και πιο αυστηρά λογικούς φιλόσοφους. Όλοι τους, όμως, χωρίς καμιά εξαίρεση, κήρυξαν πως η λογική χωρίς την βοήθεια της υπερβατικής εμπειρίας είναι τυφλή.
Πηγή: http://www.terrapapers.com/?p=702
