Ламинирование документов
Недорогой хостинг сайтов

fShare

Tweet

Διαλεκτική: ο αληθινός διαλογισμός από τον Νικόλαο Μαγαλιό

Ο Hράκλειτος, περιγράφοντας την απεραντοσύνη της ψυχής, χρησιμοποιεί τη λέξη λόγος: 'Πείρατα ψυχής ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν· ούτω βαθύν λόγον έχει· έστι ψυχής λόγος εωυτόν αύξων', δηλ. όποιον δρόμο και να πορευθούμε, δεν μπορούμε να βρούμε τα πέρατα της ψυχής· τόσο βαθύς είναι ο λόγος της· υπάρχει λόγος στην ψυχή, ο οποίος αυξάνει τον εαυτό του. Την ίδια λέξη χρησιμοποιεί κι ο απόστολος Ιωάννης στην πρώτη πρόταση του Ευαγγελίου του: «Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος». Τί άραγε είναι ο λόγος και ποιά η χρησιμότητά του;

Διάνοια και Γλώσσα
Η πιο συνηθισμένη σημασία που σήμερα αποδίδεται στη λέξη λόγος, είναι αυτός της ομιλίας. Ο θεμελιωτής της νεότερης γλωσσολογίας στην Ελλάδα Γεώργιος Χατζηδάκις έλεγε «διανοητικός και γλωσσικός πλούτος εξισούνται προς αλλήλους». Ο καθηγητής Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτης, αναφερόμενος στους μεγάλους δημιουργούς, λέγει ότι “ο «εσωτερικός λόγος» (σκέψη, διάνοια) κι o «εξωτερικός λόγος» (γλώσσα, ομιλία) δεν υπάρχουν· υπάρχουν ο ένας διά τού άλλου. Σκέψη και λόγος δεν χωρίζονται. Ο Πλάτων στον Σοφιστή του (263d) το θέτει καθαρά : «διάνοια μεν και λόγος ταυτόν».” «Επομένως», συμπληρώνει ο καθηγητής Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας Χρ. Τσολάκης, «για τον Πλάτωνα, η σκέψη είναι εσωτερικευμένη γλώσσα, ενώ η γλώσσα είναι εξωτερικευμένη σκέψη». Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο ιδρυτής της νεότερης γλωσσολογίας Φερντινάντ Ντε Σοσούρ, ο οποίος δηλώνει : «Η γλώσσα - ο ενδιάθετος λόγος - μπορεί να συγκριθεί μ’ ένα φύλλο χαρτιού· η σκέψη είναι η μία όψη και οι ήχοι (η γλώσσα) η άλλη. Δεν μπορεί κανείς να κόψει τη μία όψη, χωρίς να κόψει συγχρόνως και την άλλη. Το ίδιο και στη γλώσσα. Δεν μπορεί κανείς να απομονώσει ούτε τους φθόγγους από τη σκέψη, ούτε τη σκέψη από τους φθόγγους». Παρομοίως ο Βιτγκενστάιν είπε «τα όρια του κόσμου μου είναι τα όρια της γλώσσας μου», ενώ, πιο ποιητικά, ο ρώσος ψυχολόγος, γλωσσολόγος και κοινωνιολόγος Βιγκότσκι λέει: «μπορεί κανείς να συγκρίνει την εμπειρία με ένα κρεμασμένο σύννεφο που βρέχει λέξεις».

Σύμφωνα με το φιλόλογο και νομικό Παναγιώτη Μητροπέτρου «ο Ελληνικός πολιτισμός είναι ο πολιτισμός του Λόγου, εν αντιθέσει πρός τόν Λατινικό, ο οποίος είναι ο πολιτισμός του Πράγματος (res). Πάρτε μίαν τυχαία σελίδα Ελληνικού βιβλίου καί μίαν τυχαία σελίδα Λατινικού βιβλίου. Στήν πρώτη κυριαρχεί ο Λόγος, ως ουσιαστικό ή ως επίθετο ή ως ρήμα της ιδίας ρίζας (λόγου χάρη … στον Επιτάφιο Λόγο του Περικλέους …διαβάζουμε τίς φράσεις: κόμπω λόγου = ως καυχησιολογία, τους λόγους = τα λόγια, λόγω = με αποδεικτικό λόγο, εκλογίζεσθαι = να υπολογίζουμε με λογικό τρόπο, λογισμός = η λογική σκέψη, λογισμώ = λόγω υπολογισμού). Αντιθέτως, στην Λατινική σελίδα κυραρχεί το Πράγμα = res (respublica = τό δημόσιον πράγμα, η πολιτεία, resgestae = οι πράξεις, resbonae = η ευπραγία, resmilitaris = τά στρατιωτικά, resnautica = τά ναυτικά, quamobrem = ένεκα τούτου, καί άλλα αμέτρητα)». Άραγε πώς αντιλαμβάνεται κάποιος άγγλος αμερικανός κλπ τη φράση «εν αρχή ην ο λόγος», η οποία αποδίδεται στα αγγλικά «Inthebeginningwastheworld”; Σε τι διαλογισμούς θα εμπλεκόμασταν και ποια θα ήταν η κατανόηση μας, εάν διάβαζαμε τη φάση «εν αρχή ην η λέξη»;

Αιτία
Μία άλλη σημασία της λέξης λόγος είναι αυτή της αιτίας: «ο λόγος που χαίρομαι είσαι εσύ», «για ποιο λόγο συνέβη αυτή η έκρηξη;» «εξήγησέ μου τον λόγο που ενήργησες κατ’ αυτόν τον τρόπο» κτλ. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε τη σημασία της αναζήτησης της αιτίας στην ελληνική σκέψη και κατ’ επέκταση στην επιστήμη. Από τον Ηρόδοτο, ο οποίος αναζήτησε την αιτία των Ελληνοπερσικών πολέμων «δι’ ην αιτίην επολέμησαν αλλήλοις Έλληνες και Πέρσαι», έως τον Αριστοτέλη «τότε μόνον οιόμεθα (θεωρούμε) γιγνώσκειν τι, όταν τα αίτια γνωρίσωμεν τα πρώτα», και «η γεννήσασα (που μας γέννησε) φύσις, αμηχάνους (ανείπωτες) ηδονάς προσφέρει τοις δυναμένοις ζητείν την αιτίαν», η αναζήτηση της αιτίας αποτέλεσε βασικό μέλημα για τους αρχαίους έλληνες. Δεν αρκέσθηκαν στην εμπειρία, το πείραμα και τη διαίσθηση αλλά αναζήτησαν, διαμέσου της διανοίας, την ουσία των φαινομένων, τους οδήγησε στην εφεύρεση κι ανάπτυξη της αποδεικτικής διαδικασίας. Σύμφωνα με το λογικιστή μαθηματικό και Δρ. Μουσικολογίας Δημ. Λέκκα, «τα καθαρά Μαθηματικά, από την ώρα που τα εφηύραν ο Θαλής, ο Πυθαγόρας και οι διάδοχοί τους, και μαζί ολόκληρο το σύστημα του ορθού λόγου, σε ένα σκοπό είναι ταγμένα: να μας καταστήσουν ικανούς να αγόμαστε σε ασφαλή και εγγυημένα συμπεράσματα, ελεύθερα από ασάφειες, παλινωδίες και αντιφάσεις». Με απλά λόγια, να μη συμβαίνει το φαινόμενο της εποχής μας, όπου συνεχίζονται οι συζητήσεις επ’ άπειρον, αλλά να καταλήγουν. Και συνεχίζει ο Δημ. Λέκκας, «αυτές οι ιδανικές προτεραιότητες, που διαποτίζουν το κυρίαρχο φιλοσοφικό και επιστημονικό ρευστό της ελληνικής αρχαιότητας, δεν έχουν ποτέ ανατραπεί μέσα στους αιώνες. Αντίθετα, θα έλεγε κανείς, μάλλον ολοένα ενισχύονται, καθώς γίνεται όλο και περισσότερο κατανοητό πως η απώλειά τους οδηγεί σε αδιέξοδα και φαύλους κύκλους».

Λογική

Η Λογική, μία άλλη από τις σημασίες της λέξης λόγος, συγκαταλέγεται στα ύψιστα ορόσημα της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Ο Σωκράτης συνομιλώντας, στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο, με τον Κρίτων λέγει: «ουδενί άλλω πείθομαι ή τω λόγω ος αν μοι λογιζομένω (όταν λογίζομαι) βέλτιστος φαίνηται». Σύμφωνα με τον Δημ. Λέκκα, οι κορυφαίοι σταθμοί στην ιστορία της είναι η γεωμετρική αποδεικτική του Θαλή και η γενική αποδεικτική του Πυθαγόρα και της σχολής του (6ος αιώνας) και η πλατωνική διαλεκτική (5ος αιώνας). Η πρώτη όμως μεγάλης κλίμακας οργάνωση των προηγούμενων προσεγγίσεων έγινε από τον Αριστοτέλη στο λεγόμενο Όργανον, όπου διετύπωσε τις αρχές της Λογικής και συστηματοποίηση τις προτάσεις της. Εν συνεχεία, είχαμε τα παράδοξα του Ζήνωνα (5ος αιώνας), την αξιωματική μέθοδο του Ευκλείδη και τις εργασίες του Αρχιμήδη επάνω στην πρακτική εφαρμογή της (3ος αιώνας). Ύστερα από διάλλειμα πάνω από δύο χιλιάδων ετών, στα μέσα του 19^ου αιώνος, ο Τζορτζ Μπούλ διατύπωσε τους συμβολικούς αλγεβρικούς χειρισμούς των λογικών εννοιών, ο Γκέοργκ Κάντορ το θεώρημα των συνόλων, ο Γκόττλομπ Φρέγκε της συμβολικής λογικής και ο Τζουζέππε Πεάνο το θεώρημα των αριθμών και τη θέση της βάσης για την «τέλεια» ή «μαθηματική επαγωγή». Τον 20^ο αιώνα, έλαβαν τη σκυτάλη οι Μπέρτραντ Ράσσελ και Άλφρεντ Ουάιτχεντ διατυπώνοντας τα παράδοξα, ο Άλαν Τούριγγ με το θεώρημα των λογιστών συναρτήσεων και τη θεωρητική σύλληψη της υπολογιστικής μηχανής που χειρίζεται αλγεβρικές και λογικές έννοιες, ο Κουρτ Γκέντελ με το θεώρημα της πληρότητας κ.α.

Η Λογική είναι τελείως απαραίτητη διότι, σύμφωνα με τον Δημ. Λέκκα είναι η «μόνη μέθοδος για την παραγωγή έγκυρων και τεκμηριωμένων επιστημονικών δομημάτων, συλλογισμών, επιχειρηματολογίας και αγωγής σε συμπεράσματα».
Σύμφωνα με τον επιστημολόγο Κων. Παπαγεωργίου «Ο λόγος ως λογική αφορά όλα τα έμβια όντα. Η λογική εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ συμβόλων ή προτάσεων, και σε καμία περίπτωση δεν κρίνει ή δεν ενδιαφέρεται για το περιεχόμενο των σχέσεων». Όσον αφορά την καθημερινή άστοχη και επιπόλαια αναφορά στη λογική, π.χ. «είναι λογικό», «βάσει λογικής», «ηι κοινή λογική» ο Κ. Παπαγεωργίου υποστηρίζει ότι «η φθορά μέσω της αδιάκριτης χρήσης του όρου λογική την έχει μετατρέψει σε ένα υποκειμενιστικό εργαλείο αυθαίρετης συχνά υποστήριξης των επιχειρημάτων μας. Έτσι λοιπόν έχει γίνει δυστυχώς κοινός τόπος να μην στηρίζει κάποιος ένα επιχείρημα σε προσεκτικά επιλεγμένες προτάσεις (προκείμενες), αλλά στην αυθαιρεσία». Κι επειδή ανέκαθεν υπήρχαν αυτοί που αναζητούσαν τη γνώση και αυτοί που επελέγαν να παραμείνουν στην άγνοια, ισχυρίζεται ο Πλάτων (Πολιτεία): είναι δυνατόν αυτοί που δεν μπορούν να διατυπώσουν ένα επιχείρημα ή να κρίνουν το επιχείρημα του άλλου να έχουν ποτέ γνώση»; Και συνεχίζει μερικές σελίδες παρακάτω ονομάζοντας διαλεκτικό, αυτόν που θέλει τη λογική εξήγηση της ουσίας των πραγμάτων: «η και διαλεκτικόν καλείς τον λόγον εκάστου λαμβάνοντα της ουσίας;» Τι είναι όμως η διαλεκτική και ποια η σχέση της με τον λόγο;

Διαλεκτική

Σύμφωνα με τον Πλάτων διαλεκτική είναι η μέθοδος, βάσει της οποίας μπορούμε να συλλάβουμε με επιστημονικό τρόπο, διαμέσου της διανοίας κι όχι των αισθήσεων, την ουσία των όντων. Κατορθώνει να ανασύρει από το βούρκο βαρβαρότητος που έχει καταχωθεί «το της ψυχής όμμα (μάτι)» και «ήρεμα έλκει και ανάγει άνω». Αυτή η κίνηση αποσκοπεί, βαθμιαία, να απεμπλακούμε από τα χαμηλά επίπεδα των δοξασιών, αρχικά της γνώμης και κατόπιν της πίστεως, και να μεταβούμε στα ανώτερα πεδία της νόησης. Αρχικά, να εδραιωθούμε στη διανοία και εν τέλει να εισέλθουμε στην επιστήμη: στην καθαρή θεωρία.

Ο διαλεκτικός, αναζητεί διαμέσου του λόγου (λογικής) την ουσία των πάντων. Αρχικά, θα αναζητήσει την ουσία των πραγμάτων και όσο την κατανοεί τόσο μεγαλύτερη τάξη θα επιφέρει στον εσωτερικό του κόσμο. Κατόπιν αυτή η τάξη θα φανερώσει την αφανή στις αισθήσεις εσωτερική αταξία και για να συνεχισθεί η άνωθεν πορεία, απαιτείται ολοένα και πιο εύτακτες συνθήκες. Αυτή η ψυχοθεραπευτική διαδικασία, συνεχίζεται σε όλο και λεπτοφυέστερες καταστάσεις: ξεκινώντας από τη ουσία των πραγμάτων, συνεχίζουμε, σε αυτή των διαπροσωπικών σχέσεων, και εν τέλει καταλήγουμε στον εαυτό μας. Ερχόμαστε σε επαφή με τους πόνους, τα τραύματα και τις αρνητικές καταγραφές του παρελθόντος και με τους φόβους, τις ανησυχίες και τις «σωσίβιες» ελπίδες του μέλλοντος.
Έτσι, ο διαλεκτικός αρχικά, είναι ο αυτός που θέτει εύστοχες ερωτήσεις και δίδει τεκμηριωμένες απαντήσεις. Εν καιρώ, και όσο καθαίρεται από τα βάρη και τα ελαττώματά του, τόσο περισσότερο είναι στραμμένος προς το Θείον, αλλά και στην πρακτική τους εφαρμογή στον καθημερινό βίο: όπως λέει ο Επίκτητος «ο πρώτος και αναγκαιότατος τόπος εστίν εν φιλοσοφία ο της χρήσεως των θεωρημάτων. Και όπως προσθέτει ο Πλάτων, η σύλληψη των νοημάτων είναι δύσκολη (χαλεπόν), η εφαρμογή αυτών των συλλήψεων πανδύσκολή (παγχάλεπον). Τέλος, η διαλεκτική, ο δια του λογισμού τρόπος σύνδεσης με το Έν, αποτελεί έναν από τους τρείς βασικούς δρόμους θέωσης του ανθρώπου, και φυσικά όταν κλείνουμε τα μάτια και λέμε «διαλογίζομαι» συνήθως εννοούμε κάποιον από τους άλλους δρόμους!
Ολοκληρώνοντας, συνοψίζουμε ότι διαλεκτική είναι η τέχνη του διαλέγεσθαι βάσει της λογικής, η οποία είναι μία καί μοναδική, και χρησιμοποιείται και για τον διά-λογο και για τον δια-λογισμό. Η αγνότητα των προθέσεων, η κάθαρση και ο θείος έρως, αποτελούν απαραίτητα στοιχεία για την αναβάθμιση του ασκουμένου!!

Σύντομη Παρουσίαση

Ο Νικόλαος Μαγαλιός εργάζεται ως Εκπαιδευτής Προσωπικής Ανάπτυξης στην Αθήνα και την Κρήτη. Έχει σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων & Ψυχολογία, και έχει εκπαιδευθεί στον NLP, τη Βιοανάδραση, την Ύπνωση κ.α. Είναι δημιουργός των εκπαιδευτικών & βιωματικών μαθημάτων «Το Μονοπάτι της Καρδιάς» και «NLP: Ο Δρόμος της Διανοίας».

www.neurofeedback.gr

τηλ.: 697 363 74 54