Tελειομανία η ανάγκη του ανικανοποίητου

Το σενάριο εν πολλοίς γνωστό. Σίγουρα όλοι έχουμε βρεθεί με ανθρώπους οι οποίοι έχουν να προβάλουν πολλά κατορθώματα και επιτεύγματα… Θέτουν συνεχώς αυξανόμενους και πολλές φορές ανέφικτους στόχους έχοντας πολλές προσδοκίες από τους ίδιους αλλά και αγωνία για την κριτική των Άλλων…. αγωνία για την εικόνα στον Άλλο..
Βέβαια το να θέλει κανείς να εξελίσσεται δεν είναι κάτι αρνητικό. Η διαδικασία της εξέλιξης και της ανάπτυξης κάθε ανθρώπου καθώς και η βελτίωση της ζωής του είναι ιδιότητες αναπόσπαστα συνδεδεμένες με την ίδια τη ζωή. Όπως όμως έλεγαν και οι Αρχαίοι ημών πρόγονοι «Πάν μέτρον άριστον». Υπάρχει πάντα ένα κρίσιμο σημείο πέρα από το οποίο η διαδικασία μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη:

Είναι το σημείο όπου εμφανίζονται σκέψεις ανικανότητας ότι το άτομο είναι «λίγο», ότι αυτά τα οποία επιτυγχάνει δεν είναι αρκετά. Σε αυτό το σημείο το άτομο πιέζει αρκετά τον εαυτό του για βελτίωση και έχει τη μόνιμη αίσθηση ότι «πρέπει να κάνω κάτι παραπάνω». Οι σκέψεις αυτές ενώ μοιάζουν τόσο απλές και «αθώες» ίσως, στην πραγματικότητα κρύβουν μια αίσθηση ότι «είμαι λίγος» και ένα αίσθημα ανικανοποίητου. Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται συνήθως και το σύνδρομο του «απατεώνα». Είναι μια παθολογική κατάσταση η οποία εμφανίζεται σε ανθρώπους με μεγάλες ευθύνες, συχνά καταξιωμένους που όμως οι ίδιοι δεν έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητες τους. Δεν μιλούν ποτέ γι’ αυτό, ούτε το δείχνουν, όμως συνεχώς αναρωτιούνται μέσα τους: «Αξίζω στ’ αλήθεια αυτή τη σπουδαία θέση;».  Μια τέτοιου είδους κριτική στον εαυτό προκαλεί συναισθήματα ενοχών, γίνεται αφορμή για σκέψεις αναξιότητας και ανικανότητας και δημιουργεί ένα δυσβάσταχτο αίσθημα ανικανοποίητου, το οποίο μπλοκάρει και εγκλωβίζει τον άνθρωπο.

Και κάπως έτσι κάνει την εμφάνιση της η Τελειομανία. Η τελειομανία είναι ένας από τους σημαντικότερους εχθρούς της αυτοεκτίμησης. Όταν το άτομο φτάσει σε αυτό το σημείο έχει ήδη απομακρυνθεί από την απλή επιθυμία για εξέλιξη και καλή απόδοση και έχει περάσει σε μια καταναγκαστική ανάγκη για επιτυχία. Θέτει πολύ υψηλούς στόχους σε συνδυασμό με μια τάση υπερβολικής αυτοκριτικής συνοδευόμενη από αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις.

Αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις που σχετίζονται με την τελειομανία

# Ο φόβος της αποτυχίας. Για τους τελειομανείς συνήθως η αποτυχία είναι συνώνυμο της αναξιότητας.

# Ο φόβος να κάνουν λάθη. Όταν δίνει κανείς ιδιαίτερη βαρύτητα στην αποφυγή λαθών, χάνει την ευκαιρία να μάθει πολλά πράγματα.

# Ο φόβος της αποδοκιμασίας. Για τους ανθρώπους που σκέφτονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, η προοπτική οι άλλοι να ανακαλύψουν τα ελαττώματα τους ταυτίζεται με την απόρριψη.

# Σκεπτικό του «όλα ή τίποτα». Οι τελειομανείς δυσκολεύονται να δουν τις καταστάσεις στην προοπτική τους διάσταση. Αν τα επιτεύγματά τους δεν είναι τέλεια, θεωρούν τον εαυτό τους ανάξιο.

# Υπερβολική έμφαση στα «πρέπει». Η ζωή του τελειομανή είναι δομημένη πάνω σε έναν ατελείωτο κατάλογο από «πρέπει» από τον οποίο βέβαια απουσιάζουν οι επιθυμίες και οι ανάγκες.

# Η πεποίθηση ότι οι άλλοι επιτυγχάνουν τους στόχους τους με  ελάχιστη προσπάθεια, λάθη και άγχος. Αντιθέτως οι τελειομανείς αξιολογούν τις δικές τους προσπάθειες σαν ατέρμονες και ανεπαρκείς.

Η Τελειομανία δεν αποτελεί πρωτογενή διαταραχή από μόνη της, αλλά μπορεί να είναι ένδειξη διαταραχής και πιο συγκεκριμένα της Ψυχαναγκαστικής Διαταραχής.

Γενικότερα είναι ένας παράγοντας που δημιουργεί προβλήματα σε ενήλικες, εφήβους και παιδιά. Δεν πρέπει να συγχέουμε την τελειομανία με το υγιές κυνήγι της τελειότητας, το οποίο είναι θετικό γιατί συνήθως συνοδεύεται από μία αίσθηση ικανοποίησης και ολοκλήρωσης μετά από την επίτευξη ενός στόχου. Η τελειομανία ωστόσο δεν είναι μία τέτοια υγιής συμπεριφορά. Οι τελειομανείς θέτουν πολύ υψηλούς, πολλές φορές και άπιαστους στόχους τους οποίους είναι δύσκολο να πετύχουν με αποτέλεσμα να μην είναι ποτέ ευχαριστημένοι από την επίδοσή τους.

Τεχνικές αντιμετώπισης της τελειομανίας

Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι η τελειότητα δεν είναι παρά μια ανέφικτη ψευδαίσθηση. Στη συνέχεια μπορεί να ακολουθήσει τις παρακάτω στρατηγικές ώστε να αλλάξει τις τελειοθηρικές του σκέψεις και συμπεριφορές.

1. Θέστε ρεαλιστικούς και εφικτούς στόχους που να βασίζονται στις ανάγκες και τις επιθυμίες σας καθώς και στα προηγούμενα επιτεύγματά σας. Κάτι τέτοιο θα αυξήσει την αυτοεκτίμησή σας.
2. Οι στόχοι σας να είναι διαδοχικοί και με αυξητική σειρά. Αφού επιτύχετε έναν στόχο, βάλτε τον αμέσως επόμενο μόλις ένα επίπεδο προσπάθειας παραπάνω από τον προηγούμενο.
3. Πειραματιστείτε με τα κριτήρια επιτυχίας που βάζετε. Διαλέξτε μία δραστηριότητα και αντί να στοχεύσετε στο 100% προσπαθήστε για το 90%, 80% ή ακόμη και 60% της επιτυχίας της. Αυτό θα σας βοηθήσει να καταλάβετε ότι ο κόσμος δεν τελειώνει αν δεν είστε τέλειοι.
4. 1. Εστιάστε στη διαδικασία μιας δραστηριότητας αντί να βλέπετε μόνο το τελικό αποτέλεσμα. Αξιολογείστε την επιτυχία σας όχι μόνο βάσει του τι κατορθώσατε αλλά και πόσο απολαύσατε την διαδικασία.
   2. Αν νιώθετε άγχος ή θλίψη αναρωτηθείτε: «Μήπως έχω υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό μου;»
   3. Αντιμετωπίστε τους φόβους που κρύβονται πίσω από την τελειομανία σας ρωτώντας τον εαυτό σας: «Τί φοβάμαι; Ποιό είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να μου συμβεί;»
   4. Αναγνωρίστε ότι από τα λάθη του μπορεί κανείς να μάθει πολλά θετικά πράγματα. Όταν κάνετε ένα λάθος αναρωτηθείτε: «τί μαθαίνω από αυτήν την εμπειρία;» Πιο συγκεκριμένα, σκεφτείτε ένα λάθος που κάνατε πρόσφατα και σημειώστε όλα όσα μπορείτε να μάθετε από αυτό.
   5. Αποφεύγετε τη νοοτροπία του «όλα ή τίποτα» όταν σκέπτεστε τους στόχους σας. Διαχωρίστε τις δραστηριότητες που έχουν μεγάλη προτεραιότητα από αυτές που είναι λιγότερο σημαντικές. Για τις τελευταίες προσπαθήστε λιγότερο.

Μόϊρα Τζίτζικα  Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια    Ειδ. Σύμβουλος ΑμεΑ

Πηγή: www.4disabled.gr